محوطه باستانی ویگل،آران و بیدگل

ویگل،پایه آتشکده از دوره ساسانی؛عکس از آقای حسین بیدگلی

محوطه باستانی ویگل آران و بیدگل

ویگل

ویگل یکی از مکان های باستانی کاوش شده توسط باستان شناسان است که می تواند به عنوان یک سایت باستانی به ایران و جهانیان معرفی شده و تاریخ و فرهنگ کهن مردم این سامان را مورد شناسایی دقیق و مستند قرار دهد. این محوطه باستانی در زمان حاضر به لحاظ توپوگرافی مرکب از تپه ماهورهایی است که سطح آنرا درختجه های تاغ و گز که در برخی قسمتها از تراکم زیادی برخوردارند، پوشانده است. در منتهی الیه شرقی و غربی این محوطه دو قلعه به فاصله حدود   600 متر وجود دارد که بقایای معماری آنها با وجود تخریب های عمدی چند دهه گذشته همچنان پا برجاست. بین دو قلعه،گسترش رو به سمت جنوب، بقایای یک شهر بزرگ اسلامی متعلق به قرون اولیه تا قرون میانی اسلامی را نشان می دهد. در مرحله اول بررسی محوطه ویگل آثاری دال بر وجود استقرار دوره ایلامی نیز از آن بدست آمد که حاکی از قدمت دیرین آن است و سابقه تاریخی آن را تا هزاره دوم پیش از میلاد به عقب می برد. در این محوطه آثار معماری قابل توجهی شامل بقایای بافت های مسکونی و منازل به صورت منفرد وجود دارد که نشان دهنده غنای آن است. محوطه باستانی ویگل از قابلیت بسیار بالایی برای بررسی، پژوهش‌ و کاوش‌های باستان شناسی برخوردار است. کاوش های انجام شده  کنونی در ویگل، نشان می دهد که وسعت این منطقه نزدیک به 100 هکتار می باشد.محور ساختمان‌سازی در این منطقه از شمال غرب به جنوب شرق است. داده‌های بدست آمده از کاوش‌های باستان‌شناسی، وجود یک آتشگاه ساسانی در بخشی از این محوطه را به اثبات رسانید. در حال حاضر بخش فوقانی این آتشدان موجود نیست اما پایه آن، منقوش به طرح‌های زیبای گچ‌بری کاملاً سالم باقی مانده است این کشف بی نظیر نخستین مورد در ایران مرکزی است که یک بنای مذهبی ساسانی کاملاً متفاوت با نمونه‌های قبلی بدست آمده ، چرا که مصالح این بنا از گل و چینه تشکیل شده در حالی که مصالح معماری بسیاری از آثار مذهبی مشابه، مانند آتشکده‌های نیاسر و نطنز در همین محدوده، از لاشه خشت تشکیل شده است،پایه نگاه دارنده آتش همانند یک نخل وارانه است که دارای 38 پرده بوده و ساختار مغز آن را قلوه سنگ و ساروج تشکیل می‌دهد و بسیار محکم است و یک روکش بدنه دارد، این آتشگاه دارای چهار ورودی است که بالای این ورودی‌ها با رنگ قرمز اخروی تزئین شده است­ و با توجه به اینکه این شهر به دو  قسمت شرقی و غربی تقسیم شده و  آتشکده یافت شده در قسمت شرقی است، امکان وجود آتشکده ایی در قسمت غربی نیز می باشد زیرا رنگ قرمز در بخشی از شهر غربی نیز مشاهده می­شود، این آتشگاه و منطقه می‌تواند اطلاعات جدیدی از آیین زرتشت بدست بدهد. در این منطقه تاریخی نزدیک­ به پنج هزار قطعه سفال ­یافت شده که در آنها تنوع تاریخی بسیاری دیده می‌شود. از دیگر مکشوفات ارزشمند در این منطقه، کشف دو حلقه چــاه آب متعلق به آن دوران می باشد که درپوش یکی از این چاه‌ها به سبک منحصر به فردی ساخته شده، چرا که به­جای استفاده از گوم‌های سفالی دیواره‌های چاه را سوزانده اند که این ابتکار، خاک را همچون سفال مقاوم کرده است. در این منطقه تراکم خانه‌ وجود داشته و برخی از حرفه‌ها نیز در این منطقه انجام می‌شده، و مهمتر آنکه کارگاهی در ارتباط با ذوب فلز نیز در این شهر مشهود شده است. شایان ذکر است این محوطه در طی دو دهه گذشته مورد دستبرد حفارانو قاچاق چیان اشیاء عتیقه قرار گرفته و به کرات در آن تخریب هایی صورت پذیرفته و حفاظت از آن با ابعاد وسیع تر ضروری است.

ویگل،عکس از آقای عباس رسولزاده

ویگل،عکس از آقای عباس رسولزاده

یکی از نقاط قابل توجه کنونی کشورها حول محور گردشگری و توریسم احداث سایت موزه ها یا پارک موزه ها می باشد که نتیجه کار باستان شناسان در محوطه های باستانی و حفظ مرمت محل های حفاری به صورت روباز جهت بازدید عموم است که بدین ترتیب بازدید کننده می تواند نتایج حفار ی را از نزدیک ببیند. در این رویکرد ضمن حفاظت از محوطه به معرفی هرچه بهتر آن منجرمی گردد. برای مثال می توان از محل هایی مثل تپه هگمتانه (همدان )، تپه شوش ( خوزستان )، و تخت سلیمان (آذربایجان غربی ) نام برد که یک سایت باستانی حاصل از فرایند کاوش باستانشناسی را در معرض دید قرار می دهند. با توجه به این که محوطه باستانی ویگل از پتانسیل بسیار بالایی در این زمینه برخوردار است، در صورت انجام کاوشهای باستان شناسی پر دامنه در آن و حمایت مسولین می توان از آنجا به عنوان یکی از سایت موزه های مهم بهره برداری کرد.

توضیح:در تدوین این مقاله ازمصاحبه های دکتر محسن جاوری، استاد محترم باستان شناسی، استفاده شده است.

برای وضوح بهتر تصایر بر روی آنها کلیک کنید

منبع مطلب: وبلاگ فرهنگ(آقای مسعود فرزانگان بیدگلی)