معرفی معماری دستکن زیر زمینی نوش آباد-هفته نامه تعطیلات نو

معرفی معماری دستکن زیر زمینی نوش آباد-هفته نامه تعطیلات نو-شماره53-صفحه 6و 7

در این هفته نامه به معرفی این شهر زیرزمینی پرداخته شده است و به چگونگی زندگی مردم از همه جهات به آن پرداخته شده است.

توضیح مختصری از شهر زیرزمینی نوش آباد:شهر زیر زمینی(اویی)که در زیر بافت شهر نوش آباد بصورت دست کن ایجاد شده و چندین هزار متر وسعت دارد از عمق 4متری تا عمق 18متری زمین فضاهای متعددی از جمله اطاق راهرو و چاههاو کانالهای زیادی برای در امان ماندن از دست اشرار کنده شده است.این معماری بی نظیر با این شکل ساختاری در جهان منحصر به فرد بوده و تاکنون با توجه به آثار به دست آمده در کاوش های باستان شناسی قدمت آن به قبل از اسلام بر می گردد که در دوره های مختلف تاریخی کاربرد نظامی و دفاعی  داشته است.این مجموعه به لحاظ سیستم دفاعی و پناهگاهی آن تا سال 1381 هیچ اطلاعات مستندی از آن در دست نبود و به دخمه های اسرار آمیز شهرت داشت. راههای ورود به داخل این مجموعه از طرق مختلف و به شکل مخفی در منازل یا داخل قلعه خشتی در مجاور شهر و یا محلهای پر جمعیت و داخل کانالهای  پایاب هایی که از زیر خانه ها و برای گذرآب قنوات ایجاد شده،چاههای داخل مساجد و باغها و بازارهاو هر جایی که در زمان حمله دشمن امکان دسترسی سریع و فرار ساکنین را فراهم می نموده ،ایجاد شده است.

برای دانلود صفحات مربوط به شهر زیرزمینی اویی نوش آباد
(اینجا کلیک کنید)

جزیره سرگردان،آران و بیدگل

جزیره سرگردان،آران و بیدگل

جزیره سرگردان

جزیره سرگردان تپه ای است که در دریاچه نمک آران و بیدگل قرار دارد. برای رسیدن به این جزیره که در نزدیکی ساحل جنوبی دریاچه خشک نمک قرار دارد باید مسیر کاشان به آران و بیدگل را طی کرد و سپس وارد جاده خاکی مرنجاب شد. پس از طی مسافتی در حدود 35 کیلومتر وارد دریاچه شد و سپس با طی مسافتی در حدود 15 کیلومتر در داخل دریاچه به جزیره سرگردان رسید. این جزیره که بلندترین نقطه آن در حدود 808 متر بالاتر از سطح دریای آزاد است از سنگهای متخلخل آتشفشانی تشکیل شده است و عاری از هرگونه پوشش گیاهی است. مناظر دریاچه نمک از فراز این جزیره آنچنان بدیع و زیباست که هر بیننده ای را مجذوب خود می نماید.

اتلاق نام سرگردان به این خاطر است که هنگامی که از فاصله دور به این جزیره نگاه می کنید دو انتهای جزیره در افق محو می شوند و منظره ای مانند کشتی سرگردانی در دریای بیکران کویر پدید می اورند.

محو شدن دو انتها به علت گرمای شدید منطقه و در نتیجه آن خطای دید و شکست نور است. پیشینیان معتقد بودند که این جزیره دایما در حال حرکت است و از جایی به جای دیگر نقل مکان می کند.

در دو انتهای جزیره دو چاه قرار دارد که برای لرزه نگاری زلزله تعبیه شده و دستگاههای لرزه نگار در آن نصب شده است.

نکات ایمنی سفر
در صورتی که قصد سفر به این منطقه را دارید تنها سفر نکنید . مجهز به قطب نما و جی پی اس باشید . بدون داشتن راهنما وارد دریاچه نمک نشوید. با وسیله نقلیه خیلی به جزیره نزدیک نشوید زیرا زمینهای اطراف آن باتلاقی است (فاصله ای در حدود 200 متر مناسب است ). در زمان رانندگی در دریاچه نمک حتما از عینک های آفتابی استفاده کنید تا آسیبی به چشمان شما وارد نشود. آب کافی همراه داشته باشید .
منبع: اینجا

قلعه کرشاهی ابوزیدآباد

قلعه کرشاهی

قلعه کرشاهای در موقعیت جغرافیایی 55/33 درجه شمالی و 06/52 درجه شرقی، واقع در جنوب کویر بندریگ، شمال شهر ابوزیدآباد و در نزدیکی ارتفاعات کوه یخاب قرار دارد.

قلعه کرشاهی

این قلعه از خشت و گل ساخته شده است و هم اکنون از آثار بر جای مانده از زمان قاجار است. این قلعه یکی از قلعه های مهم سردار حسیم کاشی یکی از راهزنان و یاغیان دوره رضا خان بوده و هنوز آثار گلوله های توپ در نبرد نیروهای دولتی و نیروهای سردار حسین کاشی در این قلعه بر جای مانده است.

*برای وضوح بهتر عکس های قلعه کرشاهی بر روی عکس آن کلیک کنید

راه های ورود به منطقه :

مسیر آران و بیدگل به قلعه مرنجاب به سمت سفیدآب پس از عبور از تپه ماهورها به یک بستر رودخانه میرسید که در صورت ورود به آن و گذر از حاشیه غربی کوه های یخاب به این قلعه میرسید.

مسیر محیط بانی سفیدآب به قله کرشاهی است.

دو مسیر اخیر فقط با خودروهای suv قابل تردد است.

موقعیت دقیق جغرافیایی جغرافیایی قلعه بر روی GPS :

منبع مطالب: اینجا

محوطه باستانی ویگل،آران و بیدگل

ویگل،پایه آتشکده از دوره ساسانی؛عکس از آقای حسین بیدگلی

محوطه باستانی ویگل آران و بیدگل

ویگل

ویگل یکی از مکان های باستانی کاوش شده توسط باستان شناسان است که می تواند به عنوان یک سایت باستانی به ایران و جهانیان معرفی شده و تاریخ و فرهنگ کهن مردم این سامان را مورد شناسایی دقیق و مستند قرار دهد. این محوطه باستانی در زمان حاضر به لحاظ توپوگرافی مرکب از تپه ماهورهایی است که سطح آنرا درختجه های تاغ و گز که در برخی قسمتها از تراکم زیادی برخوردارند، پوشانده است. در منتهی الیه شرقی و غربی این محوطه دو قلعه به فاصله حدود   600 متر وجود دارد که بقایای معماری آنها با وجود تخریب های عمدی چند دهه گذشته همچنان پا برجاست. بین دو قلعه،گسترش رو به سمت جنوب، بقایای یک شهر بزرگ اسلامی متعلق به قرون اولیه تا قرون میانی اسلامی را نشان می دهد. در مرحله اول بررسی محوطه ویگل آثاری دال بر وجود استقرار دوره ایلامی نیز از آن بدست آمد که حاکی از قدمت دیرین آن است و سابقه تاریخی آن را تا هزاره دوم پیش از میلاد به عقب می برد. در این محوطه آثار معماری قابل توجهی شامل بقایای بافت های مسکونی و منازل به صورت منفرد وجود دارد که نشان دهنده غنای آن است. محوطه باستانی ویگل از قابلیت بسیار بالایی برای بررسی، پژوهش‌ و کاوش‌های باستان شناسی برخوردار است. کاوش های انجام شده  کنونی در ویگل، نشان می دهد که وسعت این منطقه نزدیک به 100 هکتار می باشد.محور ساختمان‌سازی در این منطقه از شمال غرب به جنوب شرق است. داده‌های بدست آمده از کاوش‌های باستان‌شناسی، وجود یک آتشگاه ساسانی در بخشی از این محوطه را به اثبات رسانید. در حال حاضر بخش فوقانی این آتشدان موجود نیست اما پایه آن، منقوش به طرح‌های زیبای گچ‌بری کاملاً سالم باقی مانده است این کشف بی نظیر نخستین مورد در ایران مرکزی است که یک بنای مذهبی ساسانی کاملاً متفاوت با نمونه‌های قبلی بدست آمده ، چرا که مصالح این بنا از گل و چینه تشکیل شده در حالی که مصالح معماری بسیاری از آثار مذهبی مشابه، مانند آتشکده‌های نیاسر و نطنز در همین محدوده، از لاشه خشت تشکیل شده است،پایه نگاه دارنده آتش همانند یک نخل وارانه است که دارای 38 پرده بوده و ساختار مغز آن را قلوه سنگ و ساروج تشکیل می‌دهد و بسیار محکم است و یک روکش بدنه دارد، این آتشگاه دارای چهار ورودی است که بالای این ورودی‌ها با رنگ قرمز اخروی تزئین شده است­ و با توجه به اینکه این شهر به دو  قسمت شرقی و غربی تقسیم شده و  آتشکده یافت شده در قسمت شرقی است، امکان وجود آتشکده ایی در قسمت غربی نیز می باشد زیرا رنگ قرمز در بخشی از شهر غربی نیز مشاهده می­شود، این آتشگاه و منطقه می‌تواند اطلاعات جدیدی از آیین زرتشت بدست بدهد. در این منطقه تاریخی نزدیک­ به پنج هزار قطعه سفال ­یافت شده که در آنها تنوع تاریخی بسیاری دیده می‌شود. از دیگر مکشوفات ارزشمند در این منطقه، کشف دو حلقه چــاه آب متعلق به آن دوران می باشد که درپوش یکی از این چاه‌ها به سبک منحصر به فردی ساخته شده، چرا که به­جای استفاده از گوم‌های سفالی دیواره‌های چاه را سوزانده اند که این ابتکار، خاک را همچون سفال مقاوم کرده است. در این منطقه تراکم خانه‌ وجود داشته و برخی از حرفه‌ها نیز در این منطقه انجام می‌شده، و مهمتر آنکه کارگاهی در ارتباط با ذوب فلز نیز در این شهر مشهود شده است. شایان ذکر است این محوطه در طی دو دهه گذشته مورد دستبرد حفارانو قاچاق چیان اشیاء عتیقه قرار گرفته و به کرات در آن تخریب هایی صورت پذیرفته و حفاظت از آن با ابعاد وسیع تر ضروری است.

ویگل،عکس از آقای عباس رسولزاده

ویگل،عکس از آقای عباس رسولزاده

یکی از نقاط قابل توجه کنونی کشورها حول محور گردشگری و توریسم احداث سایت موزه ها یا پارک موزه ها می باشد که نتیجه کار باستان شناسان در محوطه های باستانی و حفظ مرمت محل های حفاری به صورت روباز جهت بازدید عموم است که بدین ترتیب بازدید کننده می تواند نتایج حفار ی را از نزدیک ببیند. در این رویکرد ضمن حفاظت از محوطه به معرفی هرچه بهتر آن منجرمی گردد. برای مثال می توان از محل هایی مثل تپه هگمتانه (همدان )، تپه شوش ( خوزستان )، و تخت سلیمان (آذربایجان غربی ) نام برد که یک سایت باستانی حاصل از فرایند کاوش باستانشناسی را در معرض دید قرار می دهند. با توجه به این که محوطه باستانی ویگل از پتانسیل بسیار بالایی در این زمینه برخوردار است، در صورت انجام کاوشهای باستان شناسی پر دامنه در آن و حمایت مسولین می توان از آنجا به عنوان یکی از سایت موزه های مهم بهره برداری کرد.

توضیح:در تدوین این مقاله ازمصاحبه های دکتر محسن جاوری، استاد محترم باستان شناسی، استفاده شده است.

برای وضوح بهتر تصایر بر روی آنها کلیک کنید

منبع مطلب: وبلاگ فرهنگ(آقای مسعود فرزانگان بیدگلی)

کاروانسرای شاه عباسی ابوزیدآباد

کاروانسرای شاه عباسی پیکی گرانبها حامل میراث دیرینه و ناگفته های چند صد ساله اجداد تاریخ شهر کویری ابوزیدآباد از توابع شهرستان آران و بیدگل است

در گستره فلات ایران زمین، استان اصفهان به تنهایی فصلی زرین از کتاب فرهنگ، ادب و هنر ایرانی است و به حق از هزاران سال پیش با آموزه های ادیان الهی عجین شده است.

در این میان منطقه ابوزید آباد واقع در شمال این استان به مرکزیت این شهر و با مجموعه ده روستا بر کناره بیابان های خاموش و پر رمز و راز ایران مرکزی، در40 کیلومتری شهرستان آران بیدگل گنجی پر بها را نه در پستوخانه ها و زیر خاک، بلکه در آستانه این شهر با سکوتی غریب نگهداری کرده است.

این گنجینه گرانسنگ، بنای کاروانسرای شاه عباسی با قدمت 400 ساله مربوط به دوران صفویه و شاه عباس است.

کاروانسرا از نوع کاروانسراهای مربع شکل با ورودی یک درب چوبی به ارتفاع 22 متر و جلوخان مشخص به طرف جنوب شرقی است.

هشتی ورودی کاروانسرا نیز جلوه خاصی به این بنا داده است و گذشت زمان خرابی هایی در آن ایجاد کرده بود که 55 سال پیش توسط 'حاج ماندعلی معمار' کاشانی مرمت شد.

این بنا دریک طبقه بنا شده و بخش شترخان و اصطبل ها از چهارگوشه محوطه وسط کاروانسرا که به شیوه زیبایی به هم دسترسی و ارتباط یافته اند.

ارتفاع دیوارهای این کاروانسرا به هشت متر می رسد و مساحت دو هزار و 200 متر و شامل 17 غرفه و سکو دارد.

کاروانسرا دارای هشت برج و بارو به عنوان حایل دیوار ها، چهار انبار یا اصطبل بزرگ و یک اتاق مهمانی برای نشیمن خان ها و روسای قبایل در گذشته و دو تنور است که در گذشته برای نانوایی و پخت و پز کاروانیان مورد استفاده قرار می گرفته است.

تا حدود 70 سال پیش رشته قنات روستای ' ریجن ' از این مکان عبور می کرده است.

یکی از ویژگی های شاخص این کاروانسرا وجود یک ساعت آجری در سمت چپ درب ورودی است که 55 سال قبل توسط یک شخص کاشانی ابداع شده است.

خطی در وسط این آجر به گونه ای طراحی شده است که در چهار فصل سال زمانی که سایه روی خط افتاد هنگام اذان ظهر را نمایش می دهد.

کاروانسرای شاه عباسی ابوزیدآباد درگذشته نه چندان دور به علت قرارداشتن برسه راه اصلی کاشان، یزد از یک طرف و آران و بیدگل و اصفهان از سوی دیگر دارای اهمیت بسیار زیادی بوده است.

این کاروانسرا در ابتدای ساخت برای کاروان‌ها و مرکب‌هایشان به عنوان مکان استراحت بوده و تا 60 سال گذشته شتربانان از یزد، اصفهان و شهرهای دیگر در این کاوانسرا اطراق می کردند.

در سال 1320 این کاروانسرا تحویل شرکت دخانیات شد و تا 45 سال به عنوان انبار تنباکو مورد استفاده قرار می گرفت.

همچنین در سال 1365 تحویل اداره اوقاف آران و بیدگل شد.

ابوزیدآباد که درگذشته مرکز دهستان کویرات بوده است یک مجموعه مرقومه خواجه وجود داشته که این کاروانسرا هم جز آن بوده است.

کاروانسرای شاه عباسی ابوزید آباد در ت‍‍اری‍خ‌ بیست و سوم م‍رد‌اد س‍‍ال‌ 1378ب‍ه‌ ش‍م‍‍اره‌ دو ‌ه‍ز‌ار و 371، در ف‍‍ه‍رس‍ت‌ ‌آث‍‍ار م‍ل‍‍ی‌ ک‍ش‍ور ث‍ب‍ت‌ شد.

همچنین تبدیل قسمتی از کاروانسرا به سفره خانه سنتی در سال جاری توانسته در معرفی این گنجینه غریب به عنوان یک مکان ارزشمند سیاحتی و گردشگری سنتی تاثیر بسزایی داشته باشد.

گزارش از: فاطمه رحمتی
منبع در اینجا

شهر زیر زمینی(اویی) نوش آباد؛بزرگترین شهر زیرزمینی جهان

شهر زیر زمینی(اویی) نوش آباد؛بزرگترین شهر زیرزمینی جهان

آنچه به نام شهر زیر زمینی معروف است در واقع ساختارهای متراکم، پیچیده و گسترده ای چون دالانهای باریک تودرتو و اتاقهایی با ابعاد کوچک است. مجموعه اویی در زیر بافت قدیم شهر شکل گرفته و تا سطح کنونی شهر نیز گسترده شده است. وسعت این شهر به دلیل ارتباط میان محلات و حفاظت از جان و مال مردم در مواقع ناامنی زیاد بوده و در دو سطح افقی و عمودی گسترش یافته است. این معماری دست کن در شهر نوش آباد با واژه " اویی " نامیده می شود.

غیر از ورودی اصلی ارتفاع تمام قسمتهای اویی به قد طبیعی یک انسان و بین 170 تا 180 سانتیمتر است. بر سطح دیوارها و در فواصل اندک، جای پیه سوز به چشم می خورد. در بعضی قسمتها نیز درون دیوار، سکو های کوتاهی جهت نشستن ایجاد شده است که در بعضی از اتاقها تبدیل به طاقچه جهت قرار دادن اشیاء می شود.

این معماری بی نظیر با این شکل ساختاری در جهان منحصر به فرد بوده و تاکنون با توجه به آثار به دست آمده در کاوش های باستان شناسی قدمت آن به قبل از اسلام بر می گردد که در دوره های مختلف تاریخی کاربرد نظامی و دفاعی  داشته است.این مجموعه به لحاظ سیستم دفاعی و پناهگاهی آن تا سال 1381 هیچ اطلاعات مستندی از آن در دست نبود و به دخمه های اسرار آمیز شهرت داشت. راههای ورود به داخل این مجموعه از طرق مختلف و به شکل مخفی در منازل یا داخل قلعه خشتی در مجاور شهر و یا محلهای پر جمعیت و داخل کانالهای  پایاب هایی که از زیر خانه ها و برای گذرآب قنوات ایجاد شده،چاههای داخل مساجد و باغها و بازارهاو هر جایی که در زمان حمله دشمن امکان دسترسی سریع و فرار ساکنین را فراهم می نموده ،ایجاد شده است.

در بعضی منازل قدیمی که در قسمت مطبخ خانه آن چاهی برای ورود به این فضاها حفر نموده و در دهانه چاه را با تنور به طرز ماهرانه ای پوشانده و انتهای تنور که در دهانه چاه قرار گرفته را با تابه گلی مسدود و روی تابه را خاکستر ریخته ودر مواقع اضطراری افراد از داخل تنور وارد شهر زیر زمینی شده و دوباره انتهای تنور را مسدود به شکلی که هیچ اثری از ورودی به اویی ها معلوم نمی شود.

در طول مسیر شهر زیر زمینی اطاقهایی به ابعاد مختلف برای اسکان موقت حفاری کرده اند.در بدنه اطاقها تعدادی تاقچه مشاهده می شود.هر اطاق 180سانتی متر ارتفاع دارد.افراد داخل اویی برای استراحت و در امان ماندن از دست دشمن تمهیدات زیادی را به کار بسته اند تا حتی در عمق18 متری زیر زمین هم مورد حمله دشمنان قرار نگیرند. اطاقها به شکل تو در تو و با راهروهای زاویه دار که دید مستقیم را با فضای بعدی از بین می برد،ساخته شده است.

در 20سانتی متری زیر سقف و به فاصله 1متر در تمام بدنه اطاقها حفره هایی برای قرار دادن چراغهای پیه سوز جهت تامین روشنایی فضاها تعبه گردیده است.چندین پیه سوز به دست آمده با قدمت 700سال حکایت از این ماجرا دارد.در زیر سقف راهرو ها و اتاقها آثار لبه تیز کلنگها به خوبی مشاهده می شود. به لحاظ سختی زمین منطقه ،این فرضیه را تقویت می کند که وسایلی که برای حفاری استفاده می کردند،سر آنها از جنس الماس باشد.

در بدنه دیوار اطاقها و در بعضی از آنها چاهکهایی مشاهده می شود که به سختی می توان وارد آن شد .که ارتفاع این چاهکها 3تا 5متر می باشد که راه ارتباطی به طبقات بعدی است.در دهانه هر چاهک تعدادی قلوه سنگ و یک تحته سنگ به اندازه دریچه چاهک قابل رویت است که در مواقع احساس خطر یا ورود هوای آلوده یا دود به طبقات با تخته سنگ دریچه را مسدود و یا اگر دشمن قصد ورود به فضاها را داشته با سنگها که حکم وسایل و ابراز دفاعی را می کرده بر سر مهاجمین می کوبیدند.راههای ورودی به طبقات بعدی طوری حفاری شده که هر کس قصد ورود به فضاها را دارد ناگزیر باید از پایین به بالا حرکت کند که قدرت دفاعی افراد مهاجم را به صفر می رساندواین ساختار دفاعی به گونه ای است که تسلط کافی را برای  مقابله با دشمن  فراهم می کند.هر فضا شامل چندین اطاق و راهرو و توالت می باشد که راهروی ورودی به این فضاها که برای پناه حداقل 10نفر می باشد و در وسط راهرو اصلی درست در قسمت پیچ راهرو،سکویی کنده شده که محل نشستن نگهبان می باشد.کار نگهبان کنترل خروج و ورود افراد و اعلام خطر و شناسایی دشمن می باشد .در زمانی که نگهبان در این قسمت قرار می گیرد دیگر افراد داخل مجموعه با خاطری آسوده به استراحت می پردازند تا اینکه اعلام خطری از سوی نگهبان داده شود.که باز در انتهای این مجموعه راهی از طریق چاهکی مخفی برای فرار به طبقات بعدی اندیشیده شده است.برای معطل نگه داشتن دشمن و ایجاد ترس و وحشت بر دل دشمنان تله های فیزیکی زیادی بر سر راهشان ایجاد می کردند از جمله اینکه در وسط اطاقها چاههای بسیار عمیقی وجود دارد که با تخته سنگی  که در وسط آن دستکهایی قرار دارد و روی آن را باخاک می پوشاندند  و به لحاظ تاریک بودن فضاو عدم دید کافی با قرار گرقتن دشمن روی تخته سنگ ،سنگ دوران شده و دشمن را به قعر چاه می فرستاده.یا اینکه راههای گریز زیادی را به صورت راهرو پیچ در پیچ ایجاد کرده که به محض ورود به آن وارد فضاهای تودرتو شده و دور خود دورزده دیگر مسیر اصلی به لحاظ همشکل بودن راهرو ها قابل تشخیص نمی باشدو دشمن را سرگردان می کردند.

با توجه به تو در تو بودن فضاها هیچ گونه مشکل تنفسی احساس نمی شود و این یکی از شگفتی های داخل این مجموعه می باشد.افراد تا زمانی داخل اویی ها می ماندند که از برقراری امنیت داخل شهر اطمینیان حاصل می کردند.هوای داخل از طریق چاهایی که به صورت غیر مستقیم به سطح زمین مرتبط بوده تامین می شود.خمره ایی که هم از داخل هم از بیرون لعاب داده شده و به صورت گلهای بر جسته و منقوش می باشد در داخل فضاها کشف شده نشان از آن دارد برای نگهداری روغن چراغ و یا آذوقه کاربرد داشته است.آب مصرفی و شرب ساکنین داخل شهر زیر زمینی توسط راههای مخفی که به پایابهای مرتبط به رشته قنات ها بوده و از زیر زمین می گذرد تامین می کردند.این فضاها نه تنها در سطح زیرین شهر گسترده شده تا حصار بیرون شهر و حتی شهر تاریخی و تالار نیاسر راه دارد.راههای مختلف دیگری به برون شهرنوش آباد از زیر زمین مشاهده شده که به چاههای داخل قلاع اطراف شهر مرتبط می باشد.

سیستم تهویه شهر زیر زمینی نوش آباد از طریق کانالهایی بوده که در طبقه اول و به سطح زمین ایجاد شده است .چاه های مرتبط طبقات، علاوه بر عملکرد عبور و مرور، باعث جریان یافتن هوا در طبقات پایین می شده است . این عمل در مورد چاههای قنات نیز مصداق دارد .

دسترسی به این فضاها ،به دلیل قرار گرفتن در زیر زمین از طریق یک چاه و کانال باریک و کوتاه میسر می گردد. موضوع تدافعی و پناهگاه بودن این نوع معماری که در دل زمین ایجاد شده تأثیر فراوانی بر چگونگی ارایه پلان معماری آن گذاشته است. بنابراین در خصوص ورودی، دسترسی به این فضاها نمی بایست به سهولت انجام بپذیرد.

روشنایی این فضاها بوسیله پیه سوز های سفالی بوده و روغن آنها احتمالا از دو عصار خانه تاریخی موجود در نوش آباد تهیه می شده است. در مواقع نا امنی و پناه گرفتن در زیر زمین آب مصرفی اهالی از پایابها و قناتها تامین می شده است. علاوه بر پایابها مسیر اویی ها بگونه ای بوده که در بعضی از قسمتها به قنات مرتبط می شده است .

تاریخ ایجاد و استفاده از این بناها به دوران ساسانی و اوایل اسلام می رسد که در دورانهای بعد یعنی سلجوقی تا صفویه و حتی قاجار مورد استفاده بوده است .

این مجموعه ارزشمند به شماره 15816 و به سال 1385 ثبت در فهرست آثار ارزشمند ملی گردیده است.

آثار تاریخی روستای محمد آباد کویر آران و بیدگل

آثار تاریخی روستای محمد آباد کویر آران و بیدگل

مجموعه تاریخی محمد آباد

این مجموعه در بافت قدیمی روستا واقع شده است ، که شامل گنبد ، مسجد، حسینیه ، چهارسوق، آب انبار ، حمام و زورخانه و خانه تاریخی وکیلی ها میباشد. مهمترین و قدیمی ترین اثر این مجموعه گنبد عظیم و مرتفع آن است . این گنبد باقی مانده از عصر ایلخانی می باشد و از نوع بنا و متعلقات آن می توان استنباط کرد که باز مانده خانقاه و رباطی بزرگ بوده است . بنابر روایات مردم ، این گنبد توسط مردی به نام محمد یزدی ساخته شده است. میتوان گفت به احتمال بسیار زیاد ،این محمد یزدی کسی نیست جز شمس الدیم محمد یزدی  در گذشته به سال 733 ه ق از رجال بزرگ سیاسی و مذهبی عصر سلطان ابوسعید آخرین ایلخان مغول که بنا به گفته مولف تاریخ جدید یزد ، چند بقاع خیر از رباط و کاروانسرا و حمام و مسجد در یزد ، ابرقو ، اصفهان ، شیراز ، کازرون ، قم ، کاشان ، همدان ، قزوین ، سلطانیه ، و تبریز  ساخته و خود هیچکدام از این عمارات را ندیده است.
ارتفاع گنبد حدود 21 متر و دو لایه می باشد . علی رغم عمر 700 ساله ی آن گنبد همچنان مستحکم بر جای مانده است.در مقابل گنبد مسجدی ساخته شده است که به ملا مریم بانوی نیکوکار منسوب است.این مسجد از آثار دوره قاجار می باشد. چند دهه پیش مسجد و گنبد بوسیله راه ارتباطی یکی شده است و بسیاری از مردم گنبد را با مسجد یکی می دانند . در حالی که این دو دو اثر متفاوت از دو دوره متفاوت می باشند.گنبد و مسجا احتیاج زیادی به مرمت دارند . این اثر بزرگ معماری در تاریخ26/12/79  در زمره آثار ملی ثبت شده است.ایرج افشار در سفر نامه خود به این منطقه می نویسد:« دیدنی اینجا گنبدی است که امروزه مسجد جامع است . گنبدی است  مرتفع به سبک چهار ضلعی های سبک مدارس و مقابر یزد و کرمان ، آنچه بر اطراف آن از شبستان و اطاق ها ساخته اند از عصر قاجاری  است به بعد، شاید خانقاهی بوده باشد.»

در جلوی مسجد حسینیه ای ساخته اند که قبلا به صورت حیاطی بوده است که چند سال پیش سقف بر آن افزوده شد.حسینیه در ماههای محرم و صفر استفاده می شود. چندی پیش این حسینیه خراب شد تا بنایی شایسته جایگزین آن شود .کار مقاوم سازی این بنا انجام شده است.رو بروی گنبد و مسجد فضایی نسبتا باز واقع شده است که به چهار سوق معروف است . در گذشته این محل محل گرد هم جمع شدن اهالی و و ورودی روستا بوده است .در گوشه ای از این چهار سوق خانه ای است که بازمانده از دهه های پیش مربوط به خاندان وکیلی می باشد ، معماری این خانه بویژه گچ بری این خانه دیدنی است.آب انبار و حمام قدیمی مجموعه به دلیل خرابی چندی پیش تخریب شد.

بقعه شاهزاده اسحاق
تا اوایل دهه هفتاد در شرق روستا ، تپه ای قرار داشت با آثاری از ساختمان های مخروبه . این تپه در نزد اهالی به شاهزاده اسحاق معروف بود و محلی بود برای به خاک سپردن بعضی اموات بویژه طفلان ، هر شب ، چراغی دستی توسط یکی از اهالی در گوشه ای از این نقطه روشن می شد .بنا بر روایات مردم در محل بقعه امام زاده ای با گنبد و بارگاه وجود داشته است که در اثر حادثه ای همچون سیل یا زلزله که به احتمال زیاد سال 1192 ه. ق بوده، از بین رفته است. در هر حال این محل مورد احترام در سالهای آغازین دهه 70 به همت گروهی از اهالی حفاری و شناسایی گردید و ساخت بقعه ای در این محل آغاز شد . ساختمانی کوچک با ضریحی چوبی در داخل وگنبدی مخروطی به رنگ سبز ساخته شد و به تدریج شکل و رنگ تازه ای یافت . هم اکنون مراسم نماز جماعت و برخی دیگر از مراسم مذهبی و نذورات در کنار این بقعه انجام می شود. در صد متری این بقعه ، سنگ قبری وجود دارد که علی رغم اینکه بخشی از آن تخریب شده است چه معلوم است این سنگ قبر متعلق به شاه سلام محمدآبادی می باشد که در سال یک هزار و سیصد و سی و ... فوت نموده است.در روایتی مردمی آمده است که این شاه سلام پیر مردی روشن ضمیر بوده است که در هنگام گذر شاه معاصر از این روستا ، شاه او را مورد تفقد قرار داده است و به وی سلام نموده و لقب شاه سلام را به او اعطا نموده است.اگر بخواهیم این داستان را بپذیریم باید بگوییم این شاه کسی جز شاه عباس اول (1038 – 998) نبوده است .در هر حال این سنگ قبر 400 ساله قدیمی ترین سند مکتوب روستا می باشد که نام محمد آباد در آن ذکر شده است .در آغازین روزهای بهار 1384 این بقعه حال و هوای تازه ای یافت با خاکسپاری سه تن از شهدای گمنام جنگ تحمیلی در کنار این بقعه ، معنویتی دو چندان بر این منطقه حاکم شد . مراسم تشییع و خاکسپاری این سه شهید حما سه ای جدید در تاریخ این روستا شد . گفتنی است کم سن ترین شهید آران و بیدگل محمد سرکاری محمد آبادی می باشد.

خانه کلاه ماهوتی
در حاشیه بافت سنتی روستا ، خانه ای قدیمی و اعیانی وجود دارد که هرچند هم اکنون غیر مسکونی و رو به تخریب است ، اما زمانی صفای خاصی داشته است . خانه توسط فردی ساخته شده است که چون کلاه ماهوتی بر سر می گذاشته آن هم در دوره ای کع هرکسی توان خرید چنین کلاهی نداشته است به این نام معروف شده است. این خانه بعد ها دست به دست شد اما سکونت در آن دیری نپایید . این خانه شامل یک حوضخانه و دو اطاق بزرگ می باشد. این خانه هم اکنون در کنار خیابان امیرالمؤمنین واقع می باشد. بافت سنتی روستا در سال های اخیر به دلیل خرابی زیاد جهت توسعه تقریبا از میان رفته است و بنا به مقتضیات زمان ، کوچه های تنگ و باریک جای خود را به کوچه های بزرگ و خیابان ها داده است.

منبع: فصلنامه ژرفا

دریاچه نمک آران و بیدگل

دریاچه نمک آران و بیدگل

دریاچه نمک آران و بیدگل در فاصله 35 کیلومتری شمال شرقی شهرستان آران و بیدگل واقع است. این دریاچه از غرب به کوههای سفیدآب و سیاه کوه و منطقه پارک ملی کویر، از شمال و غرب بخ کویر مسیله و از جنوب به کویر مرنجاب و بند ریگ محدود است.

وسعت این دریاچه در حدود 647 کیلومتر مربع می باشد. این دریاچه شکلی شبیه به یک مثلث دارد که راس آن به سمت شمال است. طول قاعده این مثلث 65 کیلومتر و ارتفاع آن 68 کیلومتر می باشد.
زمین این دریاچه پوشیده از رسوبات نمک است که بر اثر انباشته شدن سیلابها و ابهای سطحی در طول قرنها پدید آمده است. عمق نمک این دریاچه بین 5 تا 54 متر متغیر است که توسط لایه های خاک رس از یکدیگر جدا شده اند .
با هر بار بارش و تبخیر آب در این دریاچه , نمکهای موجود کرت بندی های زیبایی به شکل پلی گن تشکیل می دهند که دیدن مناظر آن خالی از لطف نیست .
زمینهای اطراف این دریاچه بشدت باتلاقی می باشند که وسعت باتلاقها در منطقه غرب دریاچه به مراتب وسیعتر از مناطق دیگر آن است. از جمله مناطق باتلاقی این دریاچه می توان به حوض قیلوقه در شرق و یا باتلاق دو کویری در منطقه جنوب شرقی دریاچه اشاره کرد.
از جمله مناطق دیدنی این دریاچه جزیره سرگردان می باشد که در قسمت جنوبی جزیره واقع است. ارتفاع متوسط دریاچه نمک از سطح دریا 707 متر می باشد. قسمتهای شمالی دریاچه از ارتفاع کمتری برخوردار هستند.
دریاچه نمک آران در اکثر ماه های سال خشک و پوشیده از نمک است. در ماه های بارندگی ارتفاع آب این دریاچه در بعضی از مناطق به 2 سانتی متر میرسد ولی پس از تابش خورشید به سرعت تبخیر می شود . رودهای مهمی که به این دریاچه وارد می شوند در سمت شمال و مغرب قرار دارند و عبارتند از: رود شور، رود کرج، جاجرود، حبله رود و قره سو. مهمترین ترکیباتی که در دریاچه ی نمک وجود دارد عبارتنداز: کلرید سدیم،سولفات سدیم، کلرید منیزیم، سولفات منیزیم و ...
جهانگردان زیادی به نام این دریاچه اشاره کرده اند که از آن جمله می توان به مارکوپلو , لرد کرزن و ... اشاره کرد.
راه های ورود به دریاچه :
دو راه برای ورود به دریاچه وجود دارد.

راه اول: در مسیر آران و بیدگل به مرنجاب پس از طی مسافتی در حدود 35 کیلومتر به دو راهی دریاچه نمک می رسید.

مسیر دوم: پس از عبور از کاروانسرای مرنجاب و طی مسافتی در حدود 10 کیلومتر به دو راهی چاه سکن می رسید که با انتخاب مسیر سمت دریاچه می توان وارد دریاچه شد. لازم به ذکر است که زمینهای اطراف دریاچه بشدت باتلاقی هستند. با این وصف رانندگی در خارج از این دو مسیر می تواند مشکل آفرین باشد . آخرین تلاش گروه برای ورود به دریاچه از مسیر حوض قیلوقه, پس از فرو رفتن 4 خودرو در باتلاق بدون نتیجه پایان یافت. 

منبع: کویر ها و بیابانهای ایران

معرفی آران و بیدگل

معرفی آران و بیدگل

مختصات جغرافیایی:
موقعیت: شمال اصفهان
بخش: مرکزی،کویرات
شهر: آران و بیدگل، نوش آباد، ابوزیدآباد، سفیدشهر
فاصله از اصفهان: 194 کیلومتر
آب و هوا: کویری
قدمت: پیش از مهاجرت اقوام آریایی
---------------------------------------
جاذبه های طبیعی و گردشگری (اکوتوریسم):
- حاشیه دریاچه نمک
- مسابقات شترسورای
- پارک طبیعی حاشیه دریاچه نمک
- اجتماع پرندگان مهاجر در پاییز هر سال (در فاصله 50 کیلومتری شمال شهر آران و بیدگل)
- قنات و آبگیر حاشیه دریاچه نمک
- مسابقات رالی (اتومبیل رانی) بر روی دریاچه نمک
- دشت کویر و نوار بند ریگ در شمال شهر آران و بیدگل
---------------------------------------
آثار تاریخی و معماری:
- مسجد توی ده بیدگل
- مسجد جامع نقشینه بیدگل
- مسجد جامع قاضی
- آب انبار آقا شهاب  
- آب انبار سرکوچه یچخال
- بقاع متبرکه امامزاده محمد، امامزاده هادی
- حمام رختشویخانه خواجه
- شاهزاده محمد نوش آباد، بی بی زینب یزدل
- کاروانسرای تاریخی مرنجاب
- حمام تاریخی حاج محمد
- مسجد جامع نوش آباد
- شهر زیر زمینی اویی
- کاروانسرای شاه عباس
- قلعه¬های سیزان و کرشاهی (دومین بنای خشت و گلی بعد از ارگ بم دوره مغول)
- مسجد جامع روستای محمد آباد کویر (بنای دوره ساسانی که بعدها به مسجد تبدیل شد)
و...
----------------------------------------
صنایع دستی و هنری:
فرش بافی
----------------------------------------
سوغات:
فرش
----------------------------------------
محل اقامتی:
---؟!! ...

...

 

فهرست ابنیه واماکن تاریخی ثبت شده آران و بیدگل در فهرست آثار ملی

فهرست ابنیه واماکن تاریخی ثبت شده آران و بیدگل در فهرست آثار ملی

ردیف	نام اثر	آدرس	شماره ثبت	تاریخ ثبت	ملاحظات
1	مسجد جامع نوش آباد	شهر نوش آباد	2015	19/2/77	سلجوقی - قاجاری
2	امامزاده هلال بن علی (ع )	شهرآران وبیدگل	2094	27/5/77	ایلخانی –  قاجاری
3	مسجد نقشینه بیدگل	شهرآران وبیدگل	2091	27/5/77	سلجوقی - قاجاری
4	خانه مرحوم آیت الله ملامحمد حسین دربندی وفتحعلی خان صدر آرانی	شهرآران وبیدگل	2113	18/6/77	صفوی
5	مجموعه قاضی آران	شهرآران وبیدگل	2225	3/12/77	سلجوقی
6	کاروانسرای شاه عباسی ابوزید آباد	شهرابوزیدآباد	2371	23/5/78	صفوی
7	مسجد جامع روستای محمد آباد کویر	روستای محمدآباد ( بخش مرکزی)	3622	15/12/79	ایلخانی
8	بنای تاریخی شاهسوسا	2کیلومتری جاده قدیم کاشان - آران وبیدگل	3623	15/12/79	سلجوقی
9	آب انبارمرکزی نوش آباد	شهرنوش آباد	3624	15/12/79	قاجاری
10	امامزاده هادی (ع) بیدگل	شهرآران وبیدگل	3625	15/12/79	سلجوقی - قاجاری
11	مسجد بازار	شهرآران وبیدگل	4186	10/7/80	سلجوقی- صفوی-  قاجار
12	مسجد شیخ عبدالصمد	شهرآران وبیدگل	4187	10/7/80	صفوی - قاجاری
13	قلعه خشتی نوش آباد	شهرآران وبیدگل	6145	7/7/81	سلجوقی
14	محوطه تاریخی دشت مختارآباد	4کیلومتری جنوب شرقی شهرک صنعتی	6540	7/7/81
15	مسجد بابا حاجی	شهر آران وبیدگل	6541	7/7/81	صفوی- قاجاری
16	امامزاده علی اکبر(ع )	شهر آران وبیدگل	7671	17/12/81	صفوی- قاجاری
17	بقعه فیض آباد کویر	15 کیلومتری شمال آران وبیدگل	7670	17/12/81	قاجاری
18	مسجد ملاعلی آران	شهرآران وبیدگل	9013	10/3/82	قاجار
19	بقعه هفت امامزاده (ع) بیدگل	شهرآران وبیدگل	9014	10/3/82	قاجار
20	زیارتگاه  شاهزاده محمد (ع)	شهرنوش آباد	9015	10/3/82/	ایلخانی تا قاجاری
21	مسجد علی بیدگل	شهر آران وبیدگل	9016	10/3/82	ایلخانی تا قاجاری
22	مسجد وآب انبارمدرسه  بیدگل	شهر آران وبیدگل	9017	10/3/82	ایلخانی تا اواخر مغول
23	پل ساق آباد	یک کیلومتری شمال شرقی نوش آباد	9018	10/3/82	قاجاری
24	آب انبارچاله سی نوش آباد	شهرنوش آباد جنب مسجد جامع	9019	10/3/82	قاجاری
25	خانه امینی	روستای علی آباد ( بخش مرکزی )	9026	10/3/82	قاجاری
26	کاروانسرای حسین آباد	روستای حسین آباد ( بخش کویرات )	10247	23/6/82	قاجاری
27	قلعه های  شجاع آباد	سرراه آسفالت فیض آباد کویر	10257	1/7/82	قاجاری
28	آب انبار سرکوچه یخچال	شهر آران وبیدگل	11590	24/12/83	قاجاری
29	بازار سرگنگه	شهرآران وبیدگل	12105	30/4/84	صفوی
30	تپه کهریز	شهرستان آران وبیدگل- 6کیلومتری شرق مشکان	12237	30/4/84