آثار تاریخی سفیدشهر آران و بیدگل

آثار تاریخی سفیدشهر آران و بیدگل

آب انبار
سفیدشهر دارای دو آب انبار بوده که فقط یکی از آنها به جای مانده است . یکی از آب انبار ها در محل حسینیه سفیدشهر قرارداشته که متاسفانه اثری از آن باقی نسیت . آب انبار دیگر سالم است و در محل دروازه قدیم شهر واقع است و تا چندی قبل مردم از آن بهره برداری می کردند .

خانه داودیان (خانه آل داود)
آثار این خانه که از خانه های زیبا و بسیار قدیمی بوده است تا سال 1374 وجود داشت . هم اکنون در این محل دبیرستان پسرانه سعدی سفیدشهر واقع است .منقول است که بعد از نقل مکان اهالی از منطقه چاله غم به این منطقه این خانه اولین بنا در روستا بوده است . گویند حدود یک قرن قبل مردمی در این خانه زندگی می کردند که از بازماندگان موسوم به آل داود بوده اند . در میان خانه یک حیاط بزرگ دارای گنبد موجود بوده است . در اطراف این حیاط بزرگ چهار اتاقی در چهار جهت قرار داشته و در میان حیاط یک چاه حفر شده و در پائین آن یک سردابه قرار داشته است .

مسجد جامع سفیدشهر
بنای مسجد جامع نیز یکی از بناهای کهن ، مستحکم و دیدنی شهر بود .این مسجد دارای دو قسمت بود که یک قسمت تابستانی  که روبروی بنای زمستانی واقع گردیده بود . امروز بعد از تخریب بنای قدیمی مسجد جامع بزرگی بنا گردیده است که متاسفانه از بنای قدیمی مسجد اثری باقی نمانده است .

قلعه قاسم آبادسفیدشهر آران و بیدگل
این قلعه در مزارع قاسم آباد واقع است . مدخل ورودی قلعه در سمت غربی قرار دارد  .در محل ورود، آثار دو تختگاه بزرگ وجود دارد . از آثار و قرائن بر می آید که این قلعه استراحتگاه مسافرانی که از مسیر قم – کاشان عبور می کرده اند  بوده است . در اطراف راهرو ورودی چهار اتاق در طرفین و در هر طرفی چهار درب وجود دارد . در قسمت پائین قلعه محلی جهت نگهداری چهار پایان وجود داشته است که هنوز آثار آن پابرجاست.داخل اتاقهای قلعه همگی مزین به روشهای گچ بری سنتی می باشد.لازم به ذکر است در میان حیاط قلعه آب انباری جهت ذخیره آب موجود بوده است . در مورد قدمت قلعه و سازندگان آن اطلاعی در دست نمی باشد . منقول است قلعه را شخصی بنام حبیب ا... خان بنا نموده است .

قلعه وزیرسفیدشهر
این قلعه در داخل کویر و در ضلع شمالی سفیدشهر و در پائین خط راه آهن قراردارد . این قلعه از قلعه های قاسم آباد و رضا آباد  زیبا تر به نظر می رسد . از قدمت  این قلعه های تاریخی و جالب اطلاعی در دست نمی باشد .

دکان حلوایی و آسیاب
در این دکان حلوایی دو آسیاب قرارد ارد که برای آسیاب کردن کنجد و حلوا استفاده می شده است .این آسیاب ها توسط شتر به چرخش در می آمده است . در حال حاضر این بنا موجود
می باشد ولی قدمت آن مشخص نمی باشد . از مجموع گفته ها و منقولات می توان فهمید که قدمتی حداقل 150ساله و یا 200 ساله دارد.

قبرستان سفیدشهر
دارای قدمت بسیاری می باشد که توسط آقای مرحوم احداث گردیده است که مقبره خود ایشان نیز در وسط آن قرار دارد . لازم به ذکر است سنگ قبرهای قدیمی زیادی در این قبرستان وجود دارد که اشکال  و حروف مختلفی بر روی آنها حک شده است . روی تعدادی از آنها آیه الکرسی و اسامی ائمه معصومین (ع) و یا نام علماء برجسته نقش بسته است . که به دلیل بی توجهی ، آثار و نوشته های منقوش بر روی این سنگ قبر ها از بین رفته اند . به جاست سازمان  محترم میراث فرهنگی با کاوش و پیگیری قدمت و ارزش سنگ قبر ها را برسی و در صورت با ارزش بودن آنها را ثبت نماید

زیارتگاه بی بی سکینه خاتون سفیدشهر
این زیارتگاه متعلق به بی بی سکینه خاتون دختر موسی بن جعفر (ع) می باشد که در کنار این زیارتگاه قبر دو تن از علماء سفیدشهر بنام ملامحمد حسین نصرآبادی و ملاهدایت ا... نصرآبادی قرارد ارد .در کنار این زیارتگاه ساختمان چهل دختران قرار دارد که از سابقه تاریخی آن اطلاع دقیقی در دست نیست . این زیارتگاه بر بالای بلندی ساخته شده است و از این جهت عده ای آن را زیارت پشته نیز نامیده اند  . زیارتگاه دارای دو درب ورودی در جهت شمال و غرب می باشد .

مقبره شاه ابراهیم بن موسی ابن جعفر (ع)
مقبره این شاهزاده جلیل القدر در مسیر مزارع کهنویه و قاسم آباد واقع است .مقبره این امامزاده به زیارت غریبه نیز معروف می باشد . وجه تسمیه و علت غربت این امامزاده عظیم الشان مشخص
نمی باشد .

قدمگاه علی(ع)
منقول است در این مکان قدمگاه امیرالمومنین علی بن ابیطالب (ع) می باشد . چندین سنگ که گفته می شود جای پای حضرت می باشد ف درون قدمگاه نصب می باشد . علت شهرت این مکان و و جه تسمیه آن نیز به قدمگاه علی(ع)همین می باشد . این ساختمان به فاصله کمی از محل مسجد جامع قرار دارد . متاسفانه بنای ساختمان قدیم خراب و ساختمان جدیدی به جای آن بنا شده است. درباره قدمت و ساخت این بنا و تاریخچه آن اطلاع دقیقی در دست نمی باشد . در حال حاضر در این مکان مقدس بنا به رسم دیرینه در حلول ماه محرم و صفر ، مراسم عزاداری امام حسین (ع) برگزار می شود.


کاروانسرای شاه عباسی سفید شهر (نصرآباد کویر):
احداث کاروانسراها درایران دارای سابقه‏ای بسیارکهن است. معماران دوره اسلامی باتوجه به شرایط اقلیمی مناطق  مختلف و  با توجه به نیازی  که درآن زمان هابرای مسافران احساس  می‏شد،انواع کاروانسراها رابا نقشه‏های متنوع بنانهادند. دوره صفوی ر ا می‏توان از مهمترین دوره‏ها برای توسعه وتکامل کاروانسراها دانست.  
شاهراه ارتباطی مرکز با جنوب و جنوب شرقی ایران پس ازعبور ازقم  بوسیله  دو  راه  کاروانرو عمومی ازکاشان  می‏گذشت. این دو راه عبارت بودند از راه پایین که  خط سیر آن  از  کناره‏های شنزار کویر مرکزی می‏گذشت و چون این راه نرم و هموار بودقطارداران شترکه مهمترین  وسیله حمل  ونقل کالاهای  بازرگانی  بودند و همچنین چهارپادارانی  که غالبا درمزارع آن حومه،ملک و اموالی داشتند این راه را ترجیح می دادند. راه دوم  به طول 18فرسنگ از گردنه  شوراب وقسمتی ازدامنه‏های کوهرود می‏گذشت. در  فواصل این راه بعداز کاروانسرای پاسنگان،سه کاروانسرای معتبر شاه عباسی دیگر هم درمزارع شوراب و سن سن و شهری سفید شهر احداث شده بود.
کاروانسرای شاه عباسی سفید شهرکه از جمله این کاروانسراها بود و   تخریب و به جای آن مدرسه و حمام عمومی احداث گردید ، از اهمیت خاصی برخوردار بوده است.
یک جهانگرد فرانسوی حدود دویست سال قبل از سفیدشهر گذر کرده و سردر این کاروانسرا را در کتابچه خاطرات و تاریخ خود نقاشی کرده است که تصویر آن را میتوانید در پایان این مطلب ملاحظه کنید. این جهانگرد در کتاب خود درباره این کاروانسرا مینویسد:
«کاروانسرای نصرآباد  ازبناهای بسیار خوب و محوطه آن وسیع و به شکل چهار ضلعی منظم است. دراطراف حیاط،اطاقهایی وجود دارد و درعقب آنهاطویله‏های متعدد ساخته شده است. درزیراطاقها زیرزمین‏هایی استکه مسافرین می‏تواننددر  روزهای گرم تابستان   در آنهابه سر برندو در وسط حیاط سکوی وسیعی استکه آنرا  تخت می‏گویندو دو متر از زمین ارتفاع دارد و اطراف آن خندقی است پر ازآب تا حشرات نتوانندازآن عبورکرده به  بالای تخت بیایند. مسافرین با نردبانی بالای تخت می‏روندو نردبانرا بالامی‏کشند و شب رادر آنجابه سرمی‏برند. این احتیاطات برای این استکه درنواحی کاشان و درخود  شهرعقرب فراوان  می‏باشدوزهرش کشنده است.»

اقامت شاه عباس اول در کاروانسرای سفیدشهر:
درسال هزار ویک هجری،شاه عباس پس ازکشتن شخصی به نام درویش خسرو و پیروان او  همینکه  به سفیدشهر(نصرآباد) میرسد احمدکاشی معروف به پیراحمدرا که ازبزرگان فرقه نقطویان و خلیفه ایشان بود،به دست خود میکشد. این جریان رااینگونه نقل کرده‏اند: «چون پیراحمدرا نزدشاه بردند  به کشتن تهدیدش  کرد  تا مگردرآن پیرانه سرتوبه کند  ولی  اودرجواب گفت  که مارا ازکشتن  باکی نیست چه یقین  داریم که از  اندک   زمانی  به  صورتی  بهتر  از  این  می‏آییم و من چندنوبت به جهان آمده‏ام  و  رفته‏ام. از  آن  جمله320سال پیش بهصورت  جوانی زیبا آمده بودم وبسیارخوش می‏نوشتم. چنانکه خط مرابه رسم تبرک دست به دست می‏بردند. اتفاقا دراین ایام قطعه‏ای  به خط خود دیدم و  شناختم. چون  سخن بدینجا رسیدشاه شمشیراز
نیامبرکشید  وچنان بر دهانش زد  که کاسه سرش به  دور  افتادو به چابکی شمشیردیگر برکمرش زد و دو نیمش کرد.»

« آنگاه شاه عباس فرمان به کشتن پیروان او داد. از آن میانه فقط یک تن از  شاعران کاشان به نام باقرخرده که گفته‏اند بسیار   شوخ  طبع وظریف و در خوشنویسی  ثانی  میرمعزکاشی  وخطش درنهایت عذوبت  و  سلامت بود،  با  رندی  و لطایف الحیل جان به سلامت به در  برد . »
 
توجه به این نکته که شاه عباس اول در سفیدشهر و درهمان کاروانسرایی که خود ساخته بوده توقف می‏کند،نشان دهنده اهمیت سفیدشهردرآن زمان بوده است. نکته دیگری که براهمیت این مسئله می‏افزایداین است که شاه عباس نه تنها در سفید شهرتوقف می‏کند  بلکه  به  یک  حرکت  سیاسی نیز دست میزند و میرسید احمدکاشی خلیفه فرقه  نقطوی را که سردسته یک گروه انحرافی بوده است،  گردنمی‏زند. اینکه شاه، این مکان رابرای براندازی مخالفان و قطع ریشه فتنه انتخاب می‏کند ، دارای اهمیت است .
 
بزرگان سفیدشهر:

ملافضلعلی نصرآبادی
این شاعر نصرآبادی که  در زمان فتحعلی شاه قاجار  زندگی می‏کرده است دیوان شعری به نام مجلس افروز داردکه یک مثنوی حماسی دینی درشرح  احوالات حضرت محمد(ص) و در  وزن  بحر  متقارب  می‏باشد. این کتاب اخیرا به کوشش آقای عاطفی به چاپ رسیده است. وی این مثنوی را در سن 80 سالگی بعد از فوت آخرین و دهمین فرزندش سروده است. یک نسخه ازاین مثنوی در آستان  قدس رضوی است که در 2رمضان سال 1240نوشته شده  است و دارای 5800 بیت است. یک نسخه دیگر نزد شخصی به نام خازن زفره ای دراصفهان است که در 3 شوال1240کتابت شده است. نسخه  دیگری در  کتابخانه  دانشگاه تهران  به خط حسین بن الحاجی محمد مسکنانی است که درجمادی الثانی سال 1252 کتابت شده است و در فهرست آن اسم ناظم، فضل گفته شده است که این غیرصحیح است.
 
ملافضلعلی نصرآبادی یکی ازشعرا وعلمای بزرگی استکه ازدل کویر و شهری به ظاهرکوچک ولی درواقع بسیاربزرگ برخاسته است. ملافضلعلی نصرآبادی سندی دیگر از بزرگی مردمان این خطّه است و چه بسا بزرگان دیگری نیز از این خطّه برخاسته‏اند که متأسفانه آثارآنهابه دست ما نرسیده است.
 
این شاعربزرگ اهل سفیدشهر   می‏باشد.  مؤید این مطلب شواهد عینی است، که  نویسنده در اثر  تحقیقات به دستآورده است. اولا نصرآباد کویردارای سابقه‏ای بسیاردرخشان بوده و در زمانهای قدیم علمای زیادی دراین شهر وجود داشته‏اند که در چنین فضایی بروز چنین شاعری امر طبیعی است ثانیا  ملافضلعلی  درکتاب خود  یادآوری  می‏کند که نزدفقیه زمان ملامحمد رفتم واو به من توصیه کردکه دیوانشعری ازخودبرجای بگذارم و معاصر با وی عالمی به نام ملا محمد (آقای مرحوم)  وجود دارد  که دقیقا درهمان دوران فتحعلیشاه در نصرآباد می‏زیسته است.همچنین اینجانب در بررسی اوراق و اسناد قدیمی موجود در شهر ، سندی را یافته که در آن به خانه ملافضلعلی اشاره شده است.
 
همچنین سنگ قبری که در آبانماه سال 1381 در قبرستان منطقه (گلزار شهدا) کشف گردید و اینجانب خود آن را مشاهده نمودم، متعلق به فرزند ملا فضلعلی نصرآبادی میباشد. بر روی این سنگ قبر مرقوم شده « وفات یافت مرحمت و مغفرت پناه محمد ولد ملا فضلعلی نصرآبادی، شعبان 1212 هجری قمری» که این امر نیز موید تعلق ملا فضلعلی به نصرآباد کویر (سفید شهر) است. این سنگ قبر با هماهنگی اینجانب و همکاری آقای حاج رضا غلامی تولیت مرقد آقای مرحوم هم اکنون در ضلع شمال شرقی بیرون از مرقد نصب است.
 
همچنین مدرک دیگر اینکه در پایان یک کتاب آنموذج خطی که به تاریخ 1229 قمری به خط ملا عبد الحفیظ نصرآبادی نگاشته شده است و در حال حاضر نزد جناب آقای نصیری است اشعاری نوشته شده که آن اشعار را به ملا فضلعلی نسبت داده است. از این اشعار، مشخص میگردد که علاوه بر دیوان فوق ، وی اشعار دیگری نیز داشته است که متاسفاته فعلا در دسترس ما نیست .این اشعار عبارت است از:
هرکه خواند دعا طمع دارم              زان که من بنده ای گنهکارم
گر بهم بر زده بینی خط من عیب مکن   که مرا محنت ایام بهم بر زده است
غریق رحمت ایزد کسی باد             که کاتب را به الحمدی کند یاد
آب قضاق، آتش اسفند                  روغن حیدر مرکب من
قلمم چوب و کاغذم پشمین            نتوانم نوشت بهتر از این
خدا او را دهد عالی مراتب             که خواند فاتحه از بهر کاتب
هرکه خط مرا سیاه کند                 جگرش را علی کباب کند
یارب تو مرا غلام حیدر گردان          گر راه غلط روم مرا برگردان
یا رب این آرزو مرا چه خوشست       تو بدین آرزو مرا برسان
        
مثنوی ملافضلعلی به گفته متخصصین در بحر متقارب مثمن محذوف یا مقصوراست. موضوع  کتاب زندگی پیغمبر (ص) ومعرفی خانواده و اجداد وی و شرح جنگها یپیغمبر است.  اشعار این شاعر در خصوص زندگی پیامبر نشان می دهد که وی  علاوه  برطبع  شعری،  عالمی  آگاه  نیز بوده  است. ملا فضلعلی  دهفرزندداشته  که  همگی فوت می کنند ‏وآخرینآنها بسیار  اهل فضل بوده بطوری که فراق او برای ملا فضلعلی بسیار ‌سخت و جانسوز می نماید و زندگی او را دگرگون می کند.
داغ رحلت آخرین فرزند برای ملافضلعلی آنقدر سنگین بوده که شب وروزبه دیده خواب نداشته  است. درنظر گرفتن اینکه  پیرمردی با آنهمه‌ مصیبت و سختی درسن 80سالگی یک چنین ابیات زیبائی سروده  انسان ‌را به تعجب ‌وا می دارد. لذا خود او می‏گوید: کسی را که کارش بود روبرو چه سان می‏توان گفت شعرنکو.
------
منابع:
سایت شهرداری سفید شهر
کتاب تاریخ سفیدشهر اثر سید محمد ساداتی نژاد

سفیدشهر (نصرآباد کویر) آران و بیدگل

تاریخچه سفیدشهر
سفیدشهر نام قبلی آن روستای نصرآباد کویر است . از توابع شهرستان آران و بیدگل و در قسمت شمال شرقی شهرستان کاشان و در مجاورت منطقه ای قدیمی به نام درم قرار دارد . در سال 1381 بعد از تبدیل شهر آران و بیدگل به شهرستان، روستای نصرآباد کویر به شهر تغییر وضعیت داد.در مورد قدمت شهر منقول است ساکنین اولیه شهر نصرانی  و مسیحی بوده اند  .و تسمیه شهر بنام نصرآباد برگرفته از کلمه نصرانی بوده است . و قبوری در گورستان شهر مشاهده شده که حاکی از حضور افرادی غیر مسلمان در شهر در گذشته ای بسیار دور بوده است . عده ای نیز عقیده دارند که موسس شهر شخصی به نام نصر بوده است که نام نصرآباد برگرفته از نام این شخص می باشد، ولی مدرک مستندی در این زمینه هنوز دریافت نشده است .  
مهمترین و قدیمی  ترین مدرکی که در مورد نصرآباد در دست می باشد مطلبی است که در کتاب تاریخ قم از حسن بن قمی در سال 378 هجری قمری به آن اشاره شده است . در این کتاب که 1042 سال قبل نوشته شده است، در ذیل قاسان(کاشان) نصرآباد را نیز از توابع آن ذکر نموده اند.نکته مهم دیگر در بحث تاریخچه سفیدشهر آن است که محل اولیه شهر در مکان دیگری موسوم به <<چاله غم >>بوده است . در حال حاضر کشاورزان در این منطقه مشغول کشت و زرع می باشند.آنگونه که از عنوان بر می آید می بایستی حادثه ناگوار  و تلخی در این منطقه اتفاق افتاده باشد که عنوان چاله غم به آن داده اند.

وجه تسمیه سفیدشهر
قدیمی ترین نامی که برای شهر سفیدشهر ذکر شده است نصرآباد سربشت و یا سر پشت است که این نام در زمان سلطنت جهانشهاه قره قویونلو از سلسله قره قویونلوها در سال 579 انتخاب شده است . وزیر جهانشهاه امیر عمادالدین که طبق فرمان او نیمی از قنات مزرعه نصرآباد وقف مسجد میر عماد کاشان شده است و متن آن به سنگی حک شده که در آن نصرآباد سربشت تصریح گردیده است . که این نام در کتاب کاشان در آئینه گذشته و حال ذکر شده است .
از جمله نامهای دیگر نصرآباد که در بین مردم گفته می شده است نصرآباد خربزه می باشد که شهرتی می باشد که شهر در تامین محصولات خربزه ء قم و کاشان و اطراف داشته است . شهرت دیگر این شهر نصرآباد کویر است که این نام برگرفته از مناطق کویری است که اطراف شهر را احاطه کرده است  و قبل از تبدیل شده روستا به شهر در اسناد و مکاتبات رسمی بکار می رفته است .
در حال حاضر نام کنونی در تقسیمات جدید شهری در سال 1381 مصوبه وزارت کشور جمهوری اسلامی مقرر گردید تا روستای نصرآباد به شهر تبدیل گردد براین اساس، نصرآباد که قبلا از توابع شهر کاشان محسوب می گردید در حال حاضر جزء توابع شهرستان آران و بیدگل به شمار می آید .
از میان اسامی مختلف پیشنهادی به وزارت کشور، نام سفیدشهر انتخاب و جایگزین نام نصرآباد کویر شد. قابل ذکر است که این نام یادآور سابقه این منطقه در  تولید پنبه می باشد که به دلیل حجم و میزان تولید بالای پنبه، این منطقه از دیر باز شهره بوده است . و در السنه خاص  و عام به منطقه سفید دشت معروف بوده است .

جمعیت سفیدشهر
با توجه به سرشماری جمعیت تا اسفندماه سال 1378 شهر حدود 4417 نفر جمعیت داشته که بر اساس سرشماری جدید در سال 1385 این رقم به حدود 6000 نفر رسیده است . بر اساس این آمار  جمعیت شهر مشتمل بر 1004 خانوار است و میزان رشد جمعیت در سال 1378 ،  2% بوده که نسبت به سالهای قبل کاهش محسوسی داشته است .
در حال حاضر بیش از 70% سکنه شهر زیر 30 سال سن دارند.

موقعیت اقتصادی سفیدشهر
از لحاظ اقتصادی مردم منطقه همچون گذشته به کشاورزی و قالی بافی اشتغال دارند.تعدادی از جوانان در کارگاه های صنعتی مشغول بکار هستند . محصولات کشاورزی که تولید می گردد عبارت است از غلات،پنبه،گندم،جو،خربزه، هندوانه و حبوبات می باشد . در کتاب فرهنگ لغت فارسی معین به محصولات دیگر سفیدشهر از جمله تنباکو و ابریشم نیز در کنار این محصولات اشاره نموده است . با توجه به مطالب نقل شده در بالا محصولات تولیدی سفید شهر به دو گرده زراعی و دستی (فرش ) تقسیم می شود. نکته ای که در اینجا بسیار جالب و قابل تامل است این است که دهخدا تنباکو و ابریشم را از محصولات سفیدشهر می داند . البته امروزه در حالی که سایر محصولات ذکر شده کشت می شوند اما تولید تنباکو و ابریشم از چند سال گذشته متوقف شده است  .
اما از لحاظ کشت و تولید محصول چنبه این شهر دارای رتبه استانی و کشوری می باشد که بسیار حائز اهمیت می باشد  که علت نامگذاری این شهر (سفیدشهر ) بدین لحاظ می باشد.

موقعیت جغرافیایی سفیدشهر
سفیدشهر در 21 کیلومتری شمال غربی شهرستان آرا ن و بیدگل و در 21 کیلومتری شمال غربی شهرستان کاشان قرار گرفته است . این شهر  در مختصات 51 درجه و 21 دقیقه و 10 ثانیه طول شرقی نصف النهار گرینویچ  و 34 درجه و 17 دقیقه و 40 ثانیه عرض شمالی از خط استوا در بخش مرکزی آران و بیدگل قرار دارد . از شمال به راه آهن، از جنوب به روستای یزدل  و جاده ترانزیت قم و آزاد راه امیر کبیر، از شرق به روستای محمد آباد و علی آباد و از غرب به جاده ترانزیت قم – کاشان و شهر مشکات منتهی می شود.
منبع:سایت شهرداری سفید شهر